Jakie są przyczyny cukrzycy?

Cukrzyca to choroba metaboliczna charakteryzująca się przewlekłą hiperglikemią, czyli zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi. Stan ten wynika z zaburzeń wydzielania lub działania insuliny, hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu glukozy*. W przypadku cukrzycy organizm nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości insuliny bądź wyprodukowany hormon nie jest odpowiednio wykorzystywany przez komórki organizmu.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżnia trzy główne rodzaje cukrzycy: cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2 oraz cukrzycę ciążową. Istnieją również inne, mniej powszechne typy tej choroby, takie jak np. cukrzyca typu MODY (ang. Maturity Onset Diabetes of the Young) czy cukrzyca wtórna (typu III).

Zobacz również: Dieta dla osoby z cukrzycą

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, charakteryzującą się zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi wynikającym z problemów z produkcją insuliny, działaniem insuliny lub oboma tymi czynnikami. Przyczyny cukrzycy mogą się różnić w zależności od typu choroby.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki beta produkujące insulinę w trzustce. Bez tego hormonu organizm nie może prawidłowo regulować poziomu glukozy* we krwi. Do przyczyn cukrzycy typu 1 zaliczają się m.in. predyspozycje genetyczne oraz zakażenia niektórymi wirusami. Cukrzyca typu 1 może też się rozwinąć u osób zmagających się z inną chorobą autoimmunologiczną. U niektórych osób nie jest możliwe dokładne określenie przyczyn występowania cukrzycy typu 1.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 rozwija się stopniowo, gdy organizm nie potrafi efektywnie wykorzystać insuliny i trzustka nie produkuje tego hormonu w dostatecznej ilości. Do najważniejszych przyczyn cukrzycy typu 2 zalicza się m.in.: otyłość, ograniczoną aktywność fizyczną, niewłaściwie zbilansowaną dietę bogatą w przetworzone produkty i cukry proste, a także genetyczne predyspozycje.

W kontekście otyłości, tkanka tłuszczowa, szczególnie ta zlokalizowana w okolicach brzucha, wytwarza hormony i inne substancje, które mogą wpływać na działanie insuliny, a tym samym zwiększać ryzyko insulinooporności. Brak regularnej aktywności fizycznej również może przyczyniać się do rozwoju cukrzycy, ponieważ bez ćwiczeń fizycznych wykorzystywanie glukozy przez mięśnie nie jest tak efektywne, co utrudnia regulowanie stężenia glukozy we krwi.

Rodzinne występowanie cukrzycy może także wskazywać na genetyczne skłonności do tej choroby. Warto też pamiętać, że ryzyko cukrzycy typu 2 zwiększa się z wiekiem. Ostatnią z potencjalnych przyczyn stanowi niewłaściwie zbilansowana dieta. Trzeba pamiętać, że plan żywieniowy bogaty w tłuszcze, cukry proste i zbyt dużą liczbę kalorii może przyczyniać się do rozwoju insulinooporności, cukrzycy typu 2, a także choroby otyłościowej.

Warto wiedzieć: Dobrostan emocjonalny a cukrzyca

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa występuje, gdy wysoki poziom glukozy* we krwi zostaje stwierdzony po raz pierwszy w czasie ciąży. Zazwyczaj jest diagnozowana w drugim lub trzecim trymestrze. Przyczyną cukrzycy ciążowej są przede wszystkim hormony wytwarzane przez łożysko. Mogą one zakłócać działanie insuliny w organizmie matki, prowadząc do insulinooporności. Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy u ciężarnej mają zarówno charakter genetyczny, jak i środowiskowy. Zalicza się do nich m.in.: nadwagę lub otyłość przed ciążą, brak aktywności fizycznej, wiek matki powyżej 35 lat oraz występowanie cukrzycy w rodzinie.

Cukrzyca monogenowa i inne rzadkie formy

Rzadziej występujące formy cukrzycy, takie jak cukrzyca monogenowa (ang. Maturity Onset Diabetes of the Young, MODY), są spowodowane mutacjami w pojedynczym genie i mogą być dziedziczone. Mechanizm i czas występowania tych form różnią się od cukrzycy typu 1 i 2.

Innym przykładem jest cukrzyca LADA, która jest rodzajem cukrzycy typu 1. Charakteryzuje się tworzeniem autoprzeciwciał przeciwko komórkom beta trzustki i może pojawiać się w każdym wieku, najczęściej między 40. a 50. rokiem życia. W przeciwieństwie do typowej cukrzycy typu 1, objawy LADA rozwijają się stopniowo.

Istnieją także inne specyficzne rodzaje cukrzycy, określane jako cukrzyca wtórna lub cukrzyca typu 3. Cukrzyca wtórna rozwija się w wyniku innych chorób i może być związana z genetycznymi zespołami o charakterystycznych objawach. W przypadku podejrzenia genetycznego podłoża choroby pomocne może okazać się zbadanie historii medycznej rodziny.

Sprawdź także: Czy stres podnosi poziom cukru we krwi?

Mimo że niektóre czynniki ryzyka cukrzycy, takie jak genetyka czy wiek, są nieodłączne, istnieją działania, które możesz podjąć w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju tej choroby.

1. Unikaj nadmiaru cukrów prostych i tłuszczu w planie żywieniowym, skupiając się na spożywaniu świeżych warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, chudego mięsa i ryb.
2. Ćwicz regularnie – zaleca się przynajmniej 150 minut umiarkowanej lub 75 minut intensywnej aktywności fizycznej w tygodniu.
3. Utrzymuj odpowiednią masę ciała poprzez kontrolowanie spożycia kalorii i regularną aktywność fizyczną.
4. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy, dlatego warto pozbyć się tego nałogu.
5. Regularnie kontroluj stężenie glukozy we krwi i przeprowadzaj badania kontrolne, szczególnie jeśli istnieją czynniki ryzyka związane z cukrzycą.
   

Cukrzyca jest przewlekłym schorzeniem, które może mieć różne przyczyny w zależności od jej rodzaju. Pamiętaj, że każdy przypadek cukrzycy jest inny, dlatego zawsze należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia odpowiedniego planu leczenia i zarządzania tym schorzeniem.

*poziom glukozy = stężenie glukozy